ur. 26.07.1928 w Grodzisku Mazowieckim, zm. 02.09.1981 w Warszawie
0:00/0:00
Impresja na temat serii Tadeusza Bairda
Seria z II cz. Czterech esejów
W II cz. utworu pt. Cztery Eseje Baird przedstawia serię ulegającą licznym przeobrażeniom w polifonicznej imitacji między solowymi partiami, zakomponowując ją także większym grupom instrumentów. Dzięki rytmizacji seria dodekafoniczna jest słyszalna jako wyraźny motyw, który stanowi czoło tematu opracowywanego w poszczególnych kupletach między refrenami.
Życiorys
Studiował kompozycję m.in. u Kazimierza Sikorskiego i Piotra Perkowskiego, a także fortepian u Tadeusza Wituskiego oraz muzykologię na Uniwersytecie Warszawskim. W 1949 roku, w odpowiedzi na narzucenie realizmu socjalistycznego jako jedynej dopuszczalnej podstawy kompozycji, Baird wraz z Serockim i Krenzem utworzył Grupę 49, której celem było komponowanie muzyki antyelitarnej bez rezygnacji ze współczesnych technik. Brał także udział w organizacji pierwszych edycji Warszawskiej Jesieni, a od 1974 roku wykładał w Akademii Muzycznej w Warszawie.
Twórczość
Baird jest często uważany za późnoromantycznego liryka i następcę nie tylko Berga, ale także Mahlera i Szymanowskiego. W jego twórczości szacunek dla tradycji (neoklasycyzm, częste archaizacje) łączy się z wrażliwością na piękno brzmienia i niezwykłym ładunkiem ekspresji. Baird uważany jest za jednego z najwybitniejszych kontynuatorów ekspresjonizmu w muzyce II połowy XX wieku. Najczęściej wykonywane są młodzieńcze dzieła Bairda: neoklasyczna suita Colas Breugnon na smyczki i flet (1951), archaizujące Cztery sonety miłosne do słów Szekspira na baryton i orkiestrę (1956) oraz liryczne Cztery Eseje na orkiestrę (1958).
Dodekafonia
Tadeusza Bairda rozwijał swój warsztat kompozytorski w czasach, gdy dodekafonia była już kategorią historyczną i każdy student kompozycji uczył się jej podstaw, dlatego przykłady zastosowania techniki dwunastotonowej znajdziemy już w jego wczesnej twórczości. Przyswajał także inne zdobycze techniczne „nowej muzyki”, takie jak postwebernowski punktualizm czy serializm totalny. Podkreślał, że odkrycie dodekafonii i serializmu było otwarciem zupełnie nowych horyzontów muzycznych, lecz jednocześnie uważał, że nie należy ich stosować w sposób ścisły. W pierwszych utworach Bairda krystalizują się różne sposoby wykorzystania czynnika melodycznego, od tematycznego kształtowania formy zaczynając, a w późniejszych utworach prowadzą już do bardziej swobodnych koncepcji, nie unikających odwołań do idiomu punktualistycznego. Indywidualizm Bairda tkwi w ukazaniu możliwości ekspresyjnych serii i jej poszczególnych składników. Interwał, podniesiony do rangi czynnika konstrukcyjnego staje się u niego wartością wyrazową. Dlatego też to właśnie wyrazistość interwałów, motywów i fraz jest w jego twórczości czynnikiem podstawowym.
To technika dwunastotonowa (z greckiego dodeka oznacza liczbę 12), która powstała w dobie upadku tonalności w muzyce, gdy wszystkie dźwięki skali chromatycznej były traktowane równoprawnie. Pojawiła się wtedy potrzeba nowego uporządkowania atonalnego materiału muzycznego. Z dodekafonii wyrosła technika serialna – jeden z najważniejszych nurtów muzyki II połowy XX wieku.