Józef Koffler

ur. 28.10.1896 w Stryju, zm. 1943 lub 1944 w wyniku działań wojennych

życiorys

Był pierwszym polskim dodekafonistą, a także pedagogiem, muzykologiem i publicystą. W latach 1910-1914 pobierał lekcje harmonii, kontrapunktu i gry na fortepianie, a w kolejnych latach studiował prawo (przez rok) oraz muzykologię na Uniwersytecie Wiedeńskim, jednocześnie pobierając lekcje harmonii i kompozycji u Hermanna Grädenera. Musiał przerwać studia przez obowiązkową służbę w armii austriackiej i polskiej (1916-20). Ukończył je dopiero w 1923 roku, broniąc pracę doktorską poświęconą kolorystyce orkiestrowej w dziełach symfonicznych Felixa Mendelssohna. Przez wiele lat był zapomniany, dziś jego twórczość powoli powraca na estrady sal koncertowych. Najważniejsze dzieła Kofflera to 15 wariacyj szeregu 12 tonów na fortepian (1929), kantata Miłość (1931), Concerto for piano and orchestra op. 13 (1932).

przemiany stylu muzycznego

Pierwsza faza stylu młodego Kofflera (1917-1925) chrarakteryzuje się łączeniem różnych elementów Zachodniej tradycji muzycznej – impresjonizmu francuskiego, neoromantyzmu, modernizmu postwagnerowskiego z jego folklorystycznymi zainteresowaniami. W kolejnych latach (1926-1927) łączył ze sobą estetykę neoklasycyzmu muzycznego z poliseryjną dwunastotonowością. W latach 1928-1940 tworzył kompozycje nawiązujące do dodekafonii, parodyzmu i sonoryzmu. Ostatnia przemiana jego stylu (1940-1941) charakteryzuje się włączeniem do twórczości socrealistycznych idei i powrotem do folkloryzmu.

zainteresowanie dodekafonią

Koffler zainteresował się kompozytorskimi osiągnięciami Arnolda Schönberga już we wczesnej fazie rozwoju swojego stylu muzycznego. Prawdopodobnie po raz pierwszy zetknął się z dodekafonią podczas swojego drugiego pobytu w Wiedniu w latach 1920-1924. Ponadto, śledził ożywione dyskusje na jej temat zarówno w prasie muzycznej, jak i środowisku kompozytorskim. Znane mu były nie tylko kompozycje przedstawicieli Szkoły Wiedeńskiej, ale także prace teoretycznomuzyczne i kompozycje pionierów dodekafonii, takich jak J. M. Hauer czy F. H. Klein.

Pierwszym dodekafonicznym utworem Kofflera jest Musique de ballet op. 7 – pełna humoru suita taneczna, w której zestawił ze sobą neoklasyczną fakturę i formę z surowością konsekwentnej atonalności opartej na dwunastotonowych szeregach.

Jan Przegendza – Impresja na temat serii Józefa Kofflera

Seria z II cz. Tria smyczkowego op. 10 Józefa Kofflera

Łączenie tradycji i awangardowych nowości stało się cechą charakterystyczną twórczości kompozytora. Innym przykładowym utworem łączącym technikę dodekafoniczną ze stylem neoklasycznym jest Trio Smyczkowe op. 10, którego druga część posiada budowę klasycznej fugi z tematem opartym na dodekafonicznej serii.